ဖားစည္(ေကႜာဟ္)

ဖားစည္
From Myanmar Online Encyclopedia
ဖားစည္သည္ ကရင္တမ်ဳိးသားလံုးအား ကိုယ္စားျပဳသည့္ တူရိယာ တမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ စေကာကရင္က ကလို (က်ိဢ္) ဟုေခၚၿပီး ပိုးကရင္က ကလူး (ေကႜါဟ္) ဟု ေခၚသည္။ ကရင္အမ်ဳိးသားတုိ႔သည္ ဖားစည္ကို လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း သံုးေထာင္ေလာက္က သံုးစြဲလာခဲ့ ၾကသည္ဟု သုေတသီတို႔က အခိုင္အမာ ယံုၾကည္ယူဆ ထားခဲ့ၾကသည္။
မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ ဖားစည္ကုိ ကရင္အမ်ဳိးသား တို႔အတြက္ ေရွးဘိုးေဘးဘီဘင္တို႔ ထားခဲ့ေသာ ေရွးေဟာင္း အေမြအႏွစ္ အျဖစ္ တန္ဘိုးထားၾက၏။ သာယာေသာ အသံရရွိရန္ ပဥၥ႐ူပ ေခၚ သတၱဳ ၅မ်ဳိးျဖစ္သည့္ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးနီ၊ သြတ္ႏွင့္ ခဲမ်ားကို ေရာစပ္၍ သြန္းလုပ္ရေၾကာင္း အဆိုရွိ၏။ ဖားစည္၏ အေလးခ်ိန္ေပၚ မူတည္ၿပီး တန္ဘိုးျဖတ္သည္လည္း ရွိ၏။ ဖားစည္သြန္းလုပ္ရာတြင္ လက္ရာ ေကာင္းျခင္း၊ အ႐ုပ္မ်ားျဖင့္ လွပစြာစီျခယ္ သြန္းလုပ္ထားျခင္း၊ အသံသာယာ ၿငိမ့္ေညာင္းျခင္း မ်ားေပၚ မူတည္၍ ဖားစည္ကို တန္ဘိုးျဖတ္ၾက၏။
တခ်ိန္က ဖားစည္သည္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ေဒသမ်ားတြင္ က်ယ္ျပန္႔စြာ သံုးစြဲခဲ့ၾကေၾကာင္း သိရွိရသည္။ ဖားစည္မ်ားကို တ႐ုတ္ျပည္ ယူနန္နယ္၊ အိႏၵိယ၊ သီဟိုဠ္(သီရိလကၤာ) ကေမၻာဒီးယား၊ လာအို၊ ဗီယက္နမ္၊ ထိုင္းႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေတြ႕ရွိရ၏။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာင္ဘက္ ေဘာ္နီယိုကြၽန္း အထိပင္ ဖားစည္မ်ားကို ေတြ႔ရွိရသည္။ ဖားစည္ကို ေက်ာက္ေခတ္ေႏွာင္း ေနာက္ပိုင္း ေၾကးခတ္ ေပၚေပါက္လာေသာ အခ်ိန္ (သမိုင္းေခတ္ဦး) ၌ စတင္သြန္းလုပ္သံုးစြဲခဲ့ၾကသည္ဟု ယူဆထားခဲ့ ၾကသည္။

အေနာက္တုိင္း သုေတသီအခ်ဳိ႕ကမူ ဖားစည္သည္ ယိုးဒယား၊ ရွမ္းအႏြယ္၀င္၊ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားက စတင္သြန္းလုပ္ ခဲ့ၾကသည္ဟု ယူဆၾကသည္။ အျခားအဆိုျပဳခ်က္ တရပ္မွာ ေရွးကရင္ ကဗ်ာလကၤာအရ မဲေခါင္ျဖစ္ျဖားခံရာ ေဒသမွတဆင့္ ကရင္လူမ်ဳိးတုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္လာခဲ့စဥ္ အခ်ိန္ကပင္ ဖားစည္ သြန္းလုပ္ျခင္း အတတ္ ပါလာၿပီးျဖစ္သည္ ဟုဆိုသည္။
ဖားစည္ေမာင္ႏွံ ဟုေခၚေသာ ဖားစည္မ်ဳိးသည္ တန္ဘိုး အလြန္ႀကီးေသာေၾကာင့္ တဦးတည္း ၀ယ္ယူရန္ ေငြအင္အား မႏိုင္လွ်င္ ေဆြမ်ဳိးတစုလံုး စုေပါင္း၀ယ္ယူၿပီး အမ်ားသေဘာတူ ေဆြမ်ဳိးတဦးဦးအိမ္တြင္ ထားရွိၾကသည္။ ထုိဖားစည္ေမာင္ႏွံကို ေရႊႏွင့္ ျပဳလုပ္ေသာ အ၀ါေရာင္ ဖားစည္ႏွင့္ ေငြႏွင့္ျပဳလုပ္ေသာ အျဖဴေရာင္ ဖားစည္ဟူ၍ ခြဲျခားထားၿပီး ၎တို႔ကို ပိုင္ဆိုင္သူသည္ ဓနအင္အား ျပည့္စံုသူဟူ၍ သတ္မွတ္ျခင္း ခံရသည္။
ကရင္အမည္ျဖင့္ ေခၚဆိုေသာ ဖားစည္အမ်ဳိးမ်ဳိးအနက္ ေဂါပတ္ေဆာဒီ အမည္ရွိေသာ ဖားစည္သည္ အသံအသာယာဆံုး ျဖစ္သည္ ဆို၏။ ဤဖားစည္ကို တီးခတ္ေသာ ႐ိုက္တံသည္ မေတာ္တဆ အိမ္ေအာက္သို႔က်လွ်င္ ဆင္းေကာက္ၿပီး အိမ္ေပၚသို႔ ျပန္ေရာက္သည့္တိုင္ေအာင္ ဖားစည္၏ တုန္ခါသံ မဆံုးေသး ဟူ၏။ သာယာေသာ ဖားစည္ကို တီးခတ္လိုက္ေသာအခါ နားၿငီးေလာက္ေအာင္ အသံက်ယ္ေလာင္စြာ ေပၚထြက္ျခင္းမရွိပဲ ၿငိမ့္ေညာင္းေသာ အသံကိုသာ ၾကားရသည္ဟုဆိုသည္။ ဖားစည္အနီးရွိသူသည္ ညင္သာစြာ အသံကို ၾကားရမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း ထိုအသံသည္ ေ၀းလံစြာေရာက္ရွိ မည္ ျဖစ္သည္။
ဖားစည္ကို မဂၤလာဖားစည္ႏွင့္ အမဂၤလာ ဖားစည္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးသတ္မွတ္ထား၏။ မဂၤလာဖားစည္မွာ မ်က္ႏွာျပင္ရွိ ဖား႐ုပ္မ်ားသည္ လက္၀ဲရစ္ တေကာင္ေနာက္ တေကာင္ လိုက္ေနၾကဟန္ရွိ၏။ အဓိပၸာယ္မွာ ညီၫြတ္ျခင္း၊ ေခါင္းေဆာင္မႈ ရွိျခင္းကို ေဖၚေဆာင္သည္။ ထိုဖားစည္မ်ဳိးကို မဂၤလာရွိေသာ အခမ္းအနားမ်ားတြင္ တီးခတ္အသံုးျပဳၾကသည္။ အမဂၤလာ ဖားစည္ဟူရာ၌ ဖားစည္၏ မ်က္ႏွာျပင္ ေပၚရွိ ဖား႐ုပ္မ်ားသည္ တေကာင္ႏွင့္တေကာင္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ ေနၾကသျဖင့္ ရန္ေစာင္ျခင္း၊ ညီၫြတ္မႈ မရွိျခင္း၊ ေသြးကြဲျခင္း၊ အဓိပၸာယ္ကို ေဆာင္ေနေပသည္။ ထုိဖားစည္မ်ဳိးကို မဂၤလာ မရွိေသာ အခမ္းအနားမ်ားတြင္ တီးခတ္အသံုးျပဳၾကသည္။
ဖားသံုးေကာင္ထပ္ ဖားစည္ကို သတို႔သမီး သတို႔သား လက္ထပ္ မဂၤလာျပဳသည့္ လရာသီ အခ်ိန္တြင္ တီးခတ္ျခင္း၊ ဆန္စပါး စိုက္ပ်ဳိးခ်ိန္ ေကာက္ရိတ္သိမ္းခ်ိန္တြင္ ေအာင္စည္အျဖစ္ တီးခတ္ျခင္း ျပဳေလ့ရွိသည္။ ဤကဲ့သို႔ တီးခတ္ျခင္းျဖင့္ စီးပြားေရးမ်ား ေကာင္းမြန္ၿပီး အစစအရာ ေအာင္ျမင္အက်ဳိးေပးသည္ဟု ယံုၾကည္ယူဆ ၾကသည္။
မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ ဖားႏွစ္ေကာင္ထပ္ ဖားစည္ကို ရြာလူႀကီးက ရြာသူရြာသားမ်ား သာေရး၊နာေရး စစ္ေရးကိစၥ အေရးမ်ား ေပၚေပါက္လာလွ်င္ က်ယ္ေလာင္စြာ ခုႏွစ္ခ်က္တီးခတ္သည္။ ရြာသားမ်ား ၾကာလွ်င္ၾကားခ်င္းပင္ ရြာသူႀကီးအိမ္၀င္းအတြင္း အျမန္ဆံုး လာေရာက္ စုေ၀းၾကရပါသည္။
ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္း တဦးဦး ေသဆံုးပါက ဖားစည္၏ မ်က္ႏွွာျပင္အနားကုိဖဲ့ၿပီး ေသသူႏွင့္ တပါတည္း ျမႇဳပ္ႏွံသည့္ အေလ့အထရွိ၏။ ေဆြစဥ္မ်ဳိးဆက္မွ ေနာက္ဆံုးေသာသူ ေသဆံုးသည့္အခါ ဖားစည္၏ မ်က္ႏွာျပင္ အလယ္တည့္တည့္ ေနလံုးအား ထြင္း၍ ဖားစည္တခုလံုးကို ေသသူႏွင့္ တပါတည္း အဆံုးသတ္ ျမႇဳပ္ႏွံလိုက္ရပါသည္။
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ လူေနမႈဘ၀ကို ေဖာ္ေဆာင္ေနေသာ ဖားစည္ခုႏွစ္မ်ဳိးမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္။
(၁) ဖားေလးေကာင္သည္ ဖားစည္မ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ လက္၀ဲရစ္ တေကာင္ေနာက္ တေကာင္ လိုက္သြားေနၿပီး ဆင္ႀကီးတေကာင္ ထြက္ေျပးကာ ေခ်းတံုးတတံုး စြန္႔ထားသည္။
ဤဖားစည္ အမ်ဳိးအစားမွာ စည္းလံုးညီၫြတ္ျခင္း၊ ေမတၱာထားျခင္း၊ ေျဖာင့္မတ္ျခင္း၊ စာရိတၱေကာင္းျခင္းတို႔၏ အာနိသင္ေၾကာင့္ မေကာင္းဆိုး၀ါး ကိုယ္စားျပဳေသာ ဆင္ႀကီးက မရင္ဆိုင္ရဲပဲ ထြက္ေျပးၿပီး ေခ်းတံုးတတံုးပင္ ထြက္က်က်န္ရစ္ခဲ့ရျခင္းကို သ႐ုပ္ေဖာ္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။
(၂) ဖားေလးေကာင္က အျခားဖားတေကာင္စီကို ေက်ာပိုးထား၍ လက္၀ဲရစ္ တေကာင္ ႏွင့္တေကာင္ လိုက္သြားၿပီး ဆင္ႀကီး ႏွစ္ေကာင္ထြက္ေျပးကာ ေခ်းတံုးႏွစ္တံုး စြန္႔ထားသည္။ (ဖားႏွစ္ထပ္)
ဒုတိယဖားစည္သည္ ဆင္းရဲသားမ်ား၊ ဒုကၡေရာက္ေသာ မုဆိုးမႏွင့္ မိဘမဲ့မ်ားအား သနားၾကင္နာ ကူညီ႐ိုင္းပင္းမႈကို ေဖာ္ၫြန္းထား၏။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ဖားတေကာင္က အျခား ဖားတေကာင္ကို ေက်ာပိုးထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မေကာင္းဆိုး၀ါး ဆင္ႏွစ္ေကာင္က ေၾကာက္ရြံ႕ ထြက္ေျပးရၿပီး ေခ်းတံုးတတံုးစီ ထြက္က်က်န္ရစ္ခဲ့၏။
(၃) ဖားေလးေကာင္က အျခားဖားႏွစ္ေကာင္စီကို ေက်ာပိုးထား၍ လက္၀ဲရစ္ တေကာင္ေနာက္ တေကာင္လိုက္သြားၿပီး ဆင္ႀကီးသံုးေကာင္ ထြက္ေျပးသြားကာ ေခ်တံုးသံုးတံုး စြန္႔ထား သည္။ (ဖားသံုးထပ္)
တတိယ ဖားစည္အမ်ဳိးအစားသည္ အေကာင္းဆံုးေသာ သင္ခန္းစာကို ေပးထားသည္။ ေအာက္ဆံုး ဖားသည္ အေကာင္ႀကီး၍ က်န္ဖားႏွစ္ေကာင္ကို ေက်ာပိုးထား၏။ အေပၚဆံုးဖားသည္ အလယ္ဖားထက္ အနည္းငယ္ ေသး၏။ ႀကီးေသာသူက ငယ္ေသာသူကို ကူညီေဖးမျခင္းကို ေဖာ္ၫႊန္းထာ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆင္ၾကီးသံုးေကာင္လံုး ေၾကာက္ရြံ႕ျခင္းမ်ားစြာျဖင့္ ထြက္ေျပးရၿပီး ေခ်းတံုးတတံုးစီ ထြက္က်က်န္ခဲ့သည္။
(၄) ဖားေလးေကာင္သည္ အထက္ေအာက္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္လ်က္ ဆင္ႀကီးတေကာင္ မေၾကာက္မရြံ႕ပဲ တက္လာသည္။
(၅) ဖားေလးေကာင္သည္ အထက္ေအာက္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္လ်က္ ဆင္ႀကီးႏွစ္ေကာင္ မေၾကာက္မရြံ႕ပဲ တက္လာသည္။
(၆) ဖားေလးေကာင္ႏွင့္ ဆင္ၾကီးေလးေကာင္တို႔သည္ အသီးသီး လက္၀ဲရစ္ တေကာင္ေနာက္ တေကာင္လိုက္ေနၾကသည္။
စတုတၳ၊ ပဥၥမ၊ ဆ႒မ ဖားစည္မ်ားမွာမူကား ဆန္႔က်င္ဘက္၊ ညီၫြတ္မႈ မရွိသည့္သေဘာကို ေဖာ္ျပလ်က္ရွိသည္။ ဖားမ်ားသည္ အခ်င္းခ်င္း မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ ရန္ေစာင္သည့္ သေကၤတ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္း ေမတၱာေခါင္းပါးလာသည့္ အတိတ္နိမိတ္ကို ေဖာ္ျပလ်က္ရွိသည္။ စည္းလံုးညီၫြတ္မႈ မရွိေသာအခါ မေကာင္းဆိုး၀ါးကို ကိုယ္စားျပဳေသာ ဆင္ႀကီးမ်ား လာေရာက္ဖ်က္ဆီးရန္ ဦးတည္လာသည္ကို ေတြ႔ရ၏။
(၇) ဖားစည္မ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ ဖားေလးေကာင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီး ဆင္ႀကီးေလးေကာင္ သာက်န္၍ တေကာင္ ေနာက္ တစ္ေကာင္လိုက္ ေနၾကသည္။
သတၱမေျမာက္ ဖားစည္၏ မ်က္ႏွာအ၀ိုင္းေပၚ၌ကား ဖားမ်ား လံုး၀ေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီး မေကာင္းဆိုး၀ါး ဆင္ႀကီး ေလးေကာင္က သေဘာရွိ မင္းမူေနၾကသည္ကို ေတြ႔ရွိရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
ထို႕ေၾကာင့္ ဖားစည္၏ သေကၤတ သေဘာတရားမ်ားကို သင္ခန္းစာယူ၍ တဦးႏွင့္တဦး ညီအစ္ကိုရင္းခ်ာ သေဘာထားညီမွ်ၾကကာ ရင္းႏွီးခ်စ္ခင္စြာျဖင့္ လက္တြဲ အလုပ္လုပ္သြားၾကရန္ တိုက္တြန္းလိုက္ပါသည္။
စာေပေကာ္မတီ၊ ကရင္အမ်ိဳးသား ႏွစ္သစ္ကူးပြဲေတာ္ က်င္းပေရး ဗဟိုေကာ္မတီ (မဟာရန္ကုန္) မွ စုေဆာင္းတင္ျပသည္။
သႀကၤန္