ေရွာင္ၾကဥ္ရေသာ ကရင္ရုိးရာဓေလ့မ်ား

ပုိးကရင္ဘာသာၿဖင့္ေရွာင္ၾကဥ္ၿခင္းကုိ“ဆဒူး”ဟုေခၚ၍ေရာင္ၾကဥ္ရမည့္ကိစၥတစ္ ရပ္ကုိက်ဴးလြန္မိက ေက်နပ္မွဳၿပန္လည္ရရွိရန္ စတိေရွာင္ေၾကးေပးေဆာင္ၿခင္းကုိ “ဆဃႊီး” ဟုေခၚပါသည္။“ဆဃႊီး”ကုိက်ဴးလြန္မိကက်ဴးလြန္ၿခင္းခံရသူအားခ်က္ၿခင္းသြားေရာက္ ေတာင္းပန္းၿပီး စတိေရွာင္ေၾကး “ဆဃႊီး” ေပးေဆာင္ရန္ရရုိးထုံးစံရွိသည္။ ပုိက္ဆံတမတ္(ခဲဘြယ္) ကြမ္းတယာႏွင့္ၿပီးသည္။ အိမ္၏အေရွာင္ကုိ တေရာ္ ကင္းပြန္၊ နႏြင္း၊အနည္းငယ္စီဝယ္ယူ၍အိမ္ေစာင့္နတ္ကုိၿပန္လည္ပသေတာင္းပန္းရၿခင္းပင္ၿဖစ္သည္။အိမ္ေပၚတြင္ ဖိနပ္စီးၿခင္း၊ ေလခြ်န္ၿခင္း၊ တံပုိးမွဳတ္ၿခင္း၊ လက္ပန္းေပါက္ခတ္ၿခင္းမ်ားကုိ ေရွာင္ရသည္။ သူတပါးအိမ္ေပၚသုိ႔ ေလွကါးမွ တက္ရသည္။ ေက်ာ္သြား၍ မတက္ရ၊ တက္လာေသာေနရာမွပင္ ၿပန္ဆင္းရသည္။ အိမ္ေပၚသုိ႔ ခုန္မခ်ရ၊ ေလွကားအတက္၌ ေလွကား အထစ္က်ဳိးပါက တက္သူကုိ အိမ္ရွင္က အေရွာင္ေပးရၿပီး အဆင္းတြင္ က်ဳိးပါက တက္သူက အိမ္ရွင္ကုိၿပန္၍အေရွာင္ေပးရရုိးထုံးစံရွိသည္။ အိမ္ေပၚတြင္မငုိရ၊ ရန္မၿဖစ္ရ၊ အိမ္ေပၚသုိ႔တစ္စုံတစ္ေယာက္တက္လာၿပီးဆဲဆုိၿခင္းမၿပဳရ၊အိမ္တုိင္းမ်ားကုိရုိက္ပုတ္ထုိးၾကိတ္ၿခင္းမၿပဳရ၊ တုိသုိ႔ၿပဳလုပ္ေသာ္ အိမ္ေစာင့္နတ္(မိဘဝိညာဥ္)ကုိမထီမဲၿမင္ရာေရာက္သည္။

အိမ္ေပၚသုိ႔ အပ်ဳိ၊ လူပ်ဳိက်ဴးက်ဴးလြန္လြန္ မၿဖစ္ရ၊ က်ဴးက်ဴးလြန္လြန္ၿဖစ္ခဲ့ေသာ္ အပ်ဳိ၊လူပ်ဳိမ်ားအိမ္ေပၚသုိ႔မတက္ရတက္လွ်င္အိမ္ခိုက္တတ္သည္။လူပ်ဳိကအပ်ဳိအိမ္ခန္းအတြင္းသုိ႔အေၾကာင္းမဲ့မဝင္ရ၊ရြာတြင္အပ်ဳိလူပ်ဳိက်ဴးလြန္္မွဴရွိလွ်င္ရြာခုိက္သည္။ေဘးအႏၱရာယ္ဆုိမ်ား ၾကဳံရတတ္သည္။ ရြားသားမ်ား က်ားဝင္ဆြဲတတ္သည္။ ရြာတြင္းသုိ႔လူေသမၿဖစ္ရ၊ အသုဘကစၥအတြက္ အရုိးေကာက္သြားသူမ်ားအား စကားမေၿပာရ၊ေၿပာမိကအသုဘအိမ္ႏွင့္ရြာကုိခုိက္တ္သည္။ေဘးဥပါဒ္က်ေရာက္တတ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အေရွာင္ေပး၍ ကန္ေတာ့ရသည္။ သူတပါး၏အိမ္ကုိ တုတ္၊ ခဲမ်ားၿဖင့္ မေပါက္ရ၊တံစက္ၿမိတ္အတြင္းက်င္ၾကီးက်င္ငယ္မစြန္႔ရ၊ၿပဳမိကအိမ္ရွင္ကုစတိအေရွာင္ေၾကးေပးရသည္။
ေကာက္လွဳိင္းမ်ား မသိမ္းရေသးေသာ လယ္ကြင္းတြင္ ေကာက္လွဳိင္းလွည္း မၿဖတ္ရ၊ ၿဖတ္ခဲ့လွ်င္ စပါးသီးႏွံ အနည္းငယ္ၾကဲခဲ့ရသည္။ ႏြားလွည္း၊ ၿမင္းလွည္းႏွင့္ မည္သည့္ယာဥ္မဆုိ အိမ္ကုိၿဖစ္ေစ ၿခံစည္းရိုးကုိၿဖစ္ေစ မတုိက္ရ၊ တုိက္မိပါက အေရွာင္ေပးရသည္။ ထမင္းစားေနစဥ္ ႏွာေခ်ၿခင္း၊ ဖိတ္စင္ၿခင္းမ်ားကုိ ေရွာင္ၾကဥ္ရသည္။ ထမင္းစားမၿပီးမီ အတူစားေနသူမ်ား ခရီးသြားၿခင္းမၿပဳရ၊ ထြက္ခြါသြားမည္ဆုိလွ်င္ ထမင္းစားခုံကုိ စတိသေဘာၿဖင့္ အနည္းငယ္ေရြ႕ေပးရသည္။ရုိးရာပူေဇာ္ပြဲ (နတ္စား) ၿပဳလုပ္ေနစဥ္ အိမ္ေပၚသုိ႔ တက္လာပါက ရုိးရာပူေဇာ္ပြဲၿပီးမွ ၿပန္လည္ထြက္ခြါရသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အခ်ဳိ႕ေဒသမ်ားတြင္ ရုိးရာပူေဇာ္ပြဲၿပဳလုပ္ေနစဥ္ ဧည့္သည္မ်ား သိသာရန္ ေလွကားထိပ္တြင္ အမွတ္အသားမ်ား ၿပဳလုပ္ထားသည္။ ရုိးရာပူေဇာ္ပြဲ ၿပဳလုပ္ေနစဥ္ ပတ္ဝန္းက်င္မွ ဆဲဆုိသံမ်ား ရန္ၿဖစ္ၿခင္းမ်ား ဧည့္သည္တဦးဦးက အိမ္ေပၚရွိ ရုိးရာပူေဇာ္ ေနသူမ်ားအား ႏွဳတ္ဆက္စကားေၿပာၿခင္း၊ ေမးၿမန္းၿခင္းမ်ားၿပဳလုပ္မိက ရုိးရာပူေဇာ္ပြဲသည္ အထမေၿမာက္ေတာ့ ဟုယူဆၿပီး အသစ္တစ္ဖန္ စတင္ၿပဳလုပ္ရၿပန္သည္။
ရြာလုံးကြ်တ္ရုိးရာပူေဇာ္ပြဲၿပဳလုပ္ေနစဥ္ရြာအဝင္ဝကုိလမ္းပိတ္ထားၿခင္းၿဖင့္လည္းေကာင္း၊ အမွတ္အသားတခုခု ထားၿခင္းၿဖင့္လည္းေကာင္း၊ ၿပဳလုပ္ထားေလ့ရွိသည္။ ရုိးရာပူေဇာ္ပြဲၿပဳလုပ္ေနစဥ္ အိမ္ေထာင္ဦးစီးသည္ ေခါင္းေပါင္းၿဖဴ ေပါင္းထားရသည္။ အိမ္တြင္ရွိေသာပစၥည္းမ်ားကုိရုိးရာပူေဇာ္ၿခင္းၿပဳလုပ္ေနစဥ္အေတာအတြင္းအိမ္ၿပင္သုိ႔ယူေဆာင္သြားၿခင္းမၿပဳရ၊ဝါတြင္းအခ်ိန္ႏွင့္ေတာၾကက္မတြန္ေသာလမ်ား၌လက္ထပ္ထိမ္းမ်ားၿခင္း မၿပဳလုပ္ရေပ။ ၾသပြဲၿပဳလုပ္ေနစဥ္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆုိင္ ထုိ္င္ေနၾကေသာ အပ်ဳိ လူပ်ဳိ တုိ႔၏ေရွ့တြင္ ၿဖတ္မသြားရ၊ ၿဖတ္မိက မိမိတုိ႔အား ေစာ္ကားရာေရာက္သည္။ အပ်ဳိ လူပ်ဳိ မဟုတ္လွ်င္ ၾသပြဲတြင္ ပါဝင္ကစားစစ္ထုိးၿခင္း၊ ၾသသီဆုိၿခင္း မၿပဳရ၊“ဒညင္းသီးခူးၿပီးပါက “ဒညင္းပင္အနီးတြင္ “ဒညင္းသီးဆယ္လုံးကုိ ၿပန္လည္စုိက္ထားရသည္။
သစ္ပင္ၾကီးတစ္ပင္ ခုတ္လွဲၿပီးေနာက္ က်န္အငုတ္ေပၚတြင္ စတိသေဘာၿဖင့္ အကုိင္းငယ္ကေလးအတုိင္း ၿပန္ထုုိးစုိက္ထားရသည္။ “ဟီကစားမူးအကူး” ေခၚ အိမ္ရွင္မ မေဒါက္ကုိ အိမ္ရွင္မမွ တစ္ပါး မည္သူမွ် ကုိင္တြယ္အသုံးၿပဳၿ္ခင္း မၿပဳရ၊ ကုိင္တြယ္ အသုံးၿပဳမိက နတ္ပြဲေပး၍ ၿပန္လည္သန္႔စင္ရသည္။
ဖားစည္မ်ားကုိ သက္ဆုိင္သည့္ အခါမွ အပ အၿခားအခ်ိန္မ်ားတြင္ အေၾကာင္းမဲ မတီးရ၊ အကယ္၍ အေၾကာင္းမဲ တီလွ်င္ ရြာကုိေနုထုိင္သူမ်ား ေသတတ္သည္ဟု အယူသည္။ အိမ္ေပၚတက္သည့္ ေလွကားမွ အိမ္ဘက္သို႔မ်ာက္ႏွာမူၿပီး တက္ရသကဲသုိ႔ အိမ္ေပၚမွ ၿပန္ဆင္းေသာအခါတြင္လည္း အိမ္ဘက္သုိ႔ မ်က္ႏွာမူၿပီး ၿပန္ဆင္းရသည္။ အိမ္ကုိ ေက်ာခုိင္းဆင္းၿခင္း အိ္မ္ကုိၾကမ္းၿမည္ေအာင္ ေလွ်ာက္ၿခင္း၊ အိမ္ေပၚကုို ထုိင္ရာ၌ အိမ္ကုိေက်ာခုိင္း၍ထုိင္ၿခင္းမၿပဳရ၊ၿပဳလုပ္မိကေနအိမ္ကုိယုတ္ညံံံံ့ေအာင္ၿပဳလုပ္ရာေရာက္သည္ဟုယူဆ၍အေရွာင္ေတာင္းၿခင္း၊ရုိးရာပူေဇာ္ၿခင္း၊(နတ္စား)ၿပဳလုပ္၍ေနအိမ္ကုိၿပန္လည္သန္႔စင္ၿခင္းမ်ား ၿပဳလုပ္ရသည္။
အိမ္တစ္အိမ္၌ ေလွကားကုိ ေရြ႔ထားၿခင္း၊ အိမ္ေပၚသုိ႔ ဆြဲတင္ထားၿခင္း၊ ေလွကားထိပ္၌ အမွတ္အသား သစ္ကုိင္း သစ္မ်ားထုိးထားၿခင္းမ်ား ေတြ႔ရွိက အိမ္ေပၚသုိ႔ မတက္ရ၊ တက္မိလွ်င္ အေရွာင္ေပးရသည္။ကယ္ဘားကရင္မ်ား၌ကေလးမ်က္ႏွာၿမင္ေသာ္ အိမ္ေပၚသို႔ သူစိမ္းမ်ား မလာရ၊ လာမိေသာ္ အေရွာင္ေပးရရုိး ထုံးစံရွိသည္။ အိမ္ေပၚမွ ခုန္ခ်ၿခင္း၊ ေၿခေခ်ာ္ၿခင္းမ်ားအတြက္ အရက္၊ ေခါင္ရည္၊ ၾကက္တုိ႔ၿဖင့္ အေရွာင္ေပးရသည္။
ေတာင္ယာခုတ္ေနစဥ္ရြာအဝင္ဝတြင္ၾကဳိးတန္းထားပါလွ်က္ဝင္လာခဲ့ေသာ္အေရွာင္းေပးရမည္သာၿဖစ္သည္။ေဒသတခုႏွင့္တခုတရြာႏွင့္တရြာေရွာင္ၾကဥ္ရေသာဓေလ့မ်ားအမ်ဳိးမ်ဳိးရွိေပရာကရင္လူမ်ဳိးအခ်င္းခ်င္းခရီးသြားသည့္အခါသူ႕အရပ္ေဒသႏွင့္သူေရွာင္ၾကဥ္အပ္သည္မ်ားကုိ မၿပဳလုပ္မိရန္ သတိၾကီးစြာထားၾကရသည္။

မန္းလင္းၿမတ္ေက်ာ္ (ကရင္ရုိးရာသုတပေဒသာ) စာအုပ္မွ